Hermes

From Hades Leuven

De God

Hermes (Oud-Grieks: Ἑρμες, Dorisch: Ἑρμᾶς) is een figuur uit de Griekse mythologie. Als god is hij één van de meest veelzijdige en menselijke goden van het Griekse pantheon. Zijn karakter was vriendelijk, hij was de mens goedgezind en elk buitenkansje dankte men aan hem.

Hermes werd geboren in een grot in Arcadië. Zijn vader was de oppergod Zeus en zijn moeder de bergnimf Maia. Hij werd al heel snel volwassen. Sneller dan normale mensenkinderen. Als kind toonde hij al direct zijn bijdehand karakter door in de wieg de lier uit te vinden: hij bespande het schild van een schildpad met snaren. Ook stal hij in zijn jeugd een in de buurt grazende kudde runderen toebehorend aan Apollo. Toen de rechtmatige eigenaar ontdekte wie de diefstal op zijn geweten had, bood Hermes ter verzoening zijn lier aan. Apollo schonk Hermes daarop zijn kerykeion, de met slangen omwonden staf, die sindsdien zijn vaste attribuut is. Daarnaast vond hij tijdens zijn jeugd ook de fluit uit.

Hermes beschikte tevens over een – al dan niet gevleugelde – reishoed, een petasos en gevleugelde sandalen, de talaria. Deze sandalen stelden hem in staat om in korte tijd overal te komen. Hierom stelde Zeus hem aan als bode van de Olympische goden. Als Heraut – wapenbode, aankondiger – was het ook Hermes die de gift van welbespraaktheid en overredingskracht uitdeelde.

Afkomstig uit het herdersland Arcadië, was Hermes ook de nomios, of weidegod. In die hoedanigheid beschermde hij de herders en de kudden. De hermen, steenhopen die de weiden afbakenden en later ook de wegen markeerden, waren allen aan hem gewijd. Dit maakte het zeer eenvoudig om met hem in contact te treden.

De staf die hij van Apollo gekregen had, stelde hem in staat om de ogen van de stervenden te sluiten. De slangen die de staf omwikkelden, stonden symbool voor onsterfelijkheid. Dit betekende dat er voor degene die dood ging, een ander leven wachtte. Dit leidde ertoe dat Zeus Hermes ook aanstelde tot psychopompos, de begeleider en gids van de zielen der gestorvenen naar de Onderwereld, de Tartarus, waar Hades heerste. Hermes is ook een van de weinige goden die het rijk van Hades onbestraft kon betreden en terug verlaten, wanneer het hem maar uitkwam.

Ook werd Hermes beschouwd als god van de slaap en de dromen: door aanraking met zijn herautstaf of met zijn hem door Apollo geschonken gouden toverstaf opende en sloot hij ogen. Tijdens de slaap begeleidde hij dan eenieder doorheen de droom. Had men zich echter van Hermes afgekeerd, of Hermes beledigd, bracht hij wel de slaap maar geen begeleiding tijdens de slaap. Nachtmerries zouden hier het gevolg van zijn. Ook slapeloosheid zou te wijten zijn aan het misnoegen van Hermes.

In sommige mythen treedt Hermes op als redder van ongeboren kinderen. Zo heeft hij eens Dionysos, het ongeboren kind van Zeus, gered. Semele, de moeder van Dionysos, zag Zeus in zijn ware gedaante en verbrandde bij de aanblik hiervan. Zij was echter op dat ogenblik zwanger met Dionysos. Hermes, die overal kon komen, haalde Dionysos uit de baarmoeder van Semele en plaatste hem in de dij van Zeus. Toen Dionysos groot genoeg was om geboren te worden, werd hij dus geboren uit de dij van Zeus. Ook sneed hij Asclepius na zijn moeders dood uit haar lichaam en gaf hem aan Apollo die heb opvoedde.

Zijn eigen kinderen waren onder andere: Echion, Autoclycys, Daphnis en Myrtilus. Samen met Aphrodite kreeg hij Hermaphroditus die zowel het mannelijk als het vrouwelijk geslacht had. Ook was hij de vader van Pan, die later, in de sporen van zijn vader, de herdersgod werd. Een minder gekende mythe verhaalt hoe Hermes ooit de eigen ogen sloot met zijn staf en in een diepe slaap viel. In zijn slaap verwekte hij een dochter, Insomnia, die hem later volgde tot buiten de droomwereld.

Hermes stond de mensen het meeste bij door zijn bemiddelende rol op aarde. Hier komen ook zijn meest gekende godheden vandaan. Zo is hij ten eerste de god van de handel. Geen koopman kon goede zaken doen zonder Hermes' gunst, een contract afgesloten zonder de zegen van Hermes zou geen stand houden. Als god van de koophandel, waarbij overleg en slimheid vereist zijn, was hij zelfs de beschermer van dieven en bedriegers. Dieven en scharrelaar met duistere zaakjes meenden dat Hermes hun geluk kon brengen.

Daarnaast was hij ook de god van de wegen en het verkeer: geen enkele reiziger durfde te reizen zonder Hermes te hebben aangeroepen. Als de Griekse god van de wegen en reizigers, van kooplieden en handel, dieven en duistere zaakjes, is hij de god van alles waarbij behendigheid en list te pas komt. Zo heeft Zeus Hermes ook de beschermer van Io gemaakt. Een van de opdrachten die hij handig wist uit te voeren, door gebruik van list en welsprekendheid, was het doden van Argos. Hermes verscheen en verdween meestal zeer plotseling: vandaar dat de ouden de uitdrukking ‘Hermes is aanwezig’ gebruikten, iedere maal er plotseling een stilte ontstond.

Lateren zagen in hem zelfs de uitvinder van het schrift, de wiskunde en de astronomie. Allerlei nuttige en aangename zaken werden aan Hermes toegeschreven, zoals de lier, fluit, maten en gewichten en ook de sport.

De Romeinen kenden als god van handel en winst Mercurius, die wellicht van Griekse oorsprong was en later geheel met Hermes werd vereenzelvigd. Sedert ca. 495 v.C. had hij een tempel in Rome, verbonden met een soort beurs. Het belangrijkste Mercurius-feest werd gevierd op 15 mei.